Chính trị Nhật Bản: Chuẩn bị đối đầu - Dạy học tiếng Nhật uy tín tại Hà Nội

Thông báo về kế hoạch bầu cử sớm của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe vào ngày 18/11 vừa qua là một thông báo có phần táo bạo. Cuộc bầu cử - hay một cuộc trưng cầu dân ý về việc trì hoãn kế hoạch tăng thuế tiêu thụ lần thứ hai theo lời ông Abe - minh chứng cho sự thách thức của ông với phe diều hâu tài chính - những người muốn chính phủ thắt chặt chi tiêu của đất nước mình. Ông cũng kêu gọi người dân sử dụng lá phiếu của mình để cho chính phủ thấy những gì họ nghĩ về chính sách cải cách của ông, thường được gọi là Abenomics, chính sách mà theo ông là cách duy nhất để kết thúc nhiều năm trì trệ của Nhật Bản.

Mặc dù giọng điệu rất hùng hồn, trên thực tế có rất nhiều bằng chứng cho thấy sự cần thiết của một cuộc bầu cử sớm, đồng thời cũng có rất ít khả năng ông Abe bị đánh bại. Sau khi tin tức Nhật Bản rơi vào suy thoái sau mùa hè xuất hiện một cách bất ngờ, thậm chí bây giờ ngay cả các đảng đối lập cũng phản đối kế hoạch trì hoãn việc tăng thuế. Các cuộc bầu cử sẽ tái cơ cấu Quốc hộ của Nhật Bản. Tuy nhiên, đảng của ông Abe đã chiếm đa số trong cả Thượng và Hạ viện để đảm bảo chắc chắn cho vị trí của mình cho đến năm 2016.

Các dữ liệu mới được công bố cho thấy GDP đã giảm 1,6% trong quý thứ ba. Điều này tiếp nối sự sụt giảm tới tận 7,3% trong quý thứ hai - kết quả của việc tăng tăng thuế tiêu thụ lần thứ nhất từ 5% đến 8% vào tháng Tư. Việc này khiến cho ông Abe gặp ít trở ngại hơn khi quyết định trì hoãn kế hoạch tăng thuế tiếp theo cho đến tháng 4/2017, kế hoạch mà phe bảo thủ cho là sống còn để sửa chữa tình trạng tài chính công bấp bênh của Nhật Bản.

Nhiều chính trị gia đang thiếu sự chuẩn bị cần thiết cho chiến dịch bầu cử diễn ra sau ngày 2-12, thời điểm bắt đầu chính thức. Các nghị sĩ đã không lường trước được việc tổ chức bầu cử cho đến mùa hè sang năm, sau một loạt các cuộc thăm dò tại địa phương vào mùa xuân vừa qua. Tin tức về sự suy thoái của nền kinh tế chắc chắn khiến việc đưa ra một thông điệp bóng bẩy về Abenomics trở nên khó khăn. Chính phủ đã mong đợi tăng trưởng đạt khoảng 1% trong quý III. Các chính trị gia sau đó có thể khẳng định rằng nền kinh tế đã thoát khỏi khủng hoảng - kết quả của việc gia tăng thuế tiêu thụ - nhằm giành được sự ủng hộ. Tuy nhiên, tình hình hiện tại trái ngược hoàn toàn so với dự đoán.

Theo Kotaro Tamura, một nhà vận động hành lang và cựu thành viên cơ quan lập pháp trong Đảng Tự do Dân chủ của ông Abe (LDP), nhiều nghị sĩ không chắc chắn về những gì sẽ phát biểu với các tổ chức vận động tranh cử tại địa phương của họ, được biết đến dưới cái tên koenkai. Việc ám chỉ nền kinh tế hiện nay quá yếu ớt để trụ vững trước đợt tăng thuế tiêu thụ lần thứ hai thậm chí sau một năm kể từ bây giờ dường như sẽ báo hiệu cho cử tri thấy Abenomics đang gặp thất bại.

Do đó, phản ứng ngay lập tức với những tin tức của một cuộc bầu cử sớm đã gây sửng sốt. Công chúng nói chung, cũng như nhiều người trong LDP, đều đang tự hỏi: Tại sao lại là bây giờ? Các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy đa số có rất ít hứng thú với một cuộc bầu cử. Tại một số khu vực bầu cử, các quan chức thuộc đảng LDP thậm chí còn phàn nàn một cách công khai. Ở quận Gifu, miền trung Nhật Bản, một nhánh của đảng LDP đã thông qua một nghị quyết chính thức chống lại việc tổ chức một cuộc bầu cử sớm. Nghị quyết trên thúc giục chính phủ dành sự quan tâm cho việc phục hồi kinh tế thay vì mạo hiểm tham gia vào một trò chơi chính trị bất định.

Ông Abe đã có sự ủng hộ mạnh mẽ cho việc trì hoãn việc tăng thuế, tuy nhiên cuộc bầu cử của ông có thể mang nhiều mục đích khác. Nhiều người Nhật hy vọng rằng nếu ông Abe chiến thắng, ông cuối cùng cũng có thể tiến hành cuộc cải cách rất cần thiết đối với thị trường lao động và nông nghiệp của Nhật Bản. Ngoài ra, đảng LDP còn có một lợi thế khác: Nó có thể trông chờ vào tình trạng hỗn loạn của phe đối lập.

Kể từ sau thất bại vào năm 2012, Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ), đảng đối lập lớn nhất hiện nay, đang phải vật lộn để tìm ra ứng cử viên đủ liều lĩnh đứng lên chống lại đảng LDP tại khu vực nông thôn. Sự ủng hộ cho đảng này đã giảm xuống còn dưới 10%. Mặc dù nhiều người mong đợi đảng DPJ sẽ kết hợp với đảng Nhật Bản Đổi mới (Ishin no To), đảng đối lập lớn thứ hai, lãnh đạo theo cánh hữu của đảng này, ông Toru Hashimoto, đang từ chối bắt tay hợp tác.

Sự thiếu nhiệt tình của cử tri có thể không gây hại cho LDP và đối tác liên minh của nó, đảng Komeito. Bộ máy khuyến khích người dân đi bầu cử mạnh mẽ của 2 đảng trên đã giúp 2 đảng này thu về 325 trong số 480 ghế tại Hạ viện vào tháng 12/2012, trở thành liên minh chiếm đa số - tới 67% - trong chính phủ, mặc dù liên minh trên đã giành phiếu ít hơn so với năm 2009, khi đảng DPJ chiến thắng áp đảo. Do sự ủng hộ cho ông Abe đã giảm trong những tháng gần đây, đảng LDP có thể sẽ mất đi một số lượng phiếu lớn. Tuy nhiên, nếu ông Abe có thể hạn chế thiệt hại ở mức dưới 40 ghế, đảng của ông vẫn sẽ chiếm đa số.

Theo Kozo Yamamoto, một chính trị gia thuộc đảng LDP, người đã giúp thiết kế chiến lược kinh tế của ông Abe vào năm ngoái, một kết quả vững chắc sẽ giúp củng cố vị thế của ông trong đảng của của mình. Điều này tăng cường tiếng nói của ông trong việc xốc lại một nội các chìm trong các vụ bê bối và từ chức kể từ sau khi cải tổ vào tháng Chín vừa qua.

Biểu đồ phần trăm thay đổi GDP trong hai năm 2013-2014 trên cơ sở hàng năm và tỷ lệ ủng hộ đối với nội các ông Abe. Cột xanh biểu thị sự thay đổi GDP, đường đỏ thể hiện sự ủng hộ.

Tuy nhiên, vẫn còn đó nguy cơ các đối thủ của Abenomics tập hợp đủ sức mạnh để làm suy yếu ông Abe. Mặc dù thất bại tại cuộc bầu cử Thống đốc Okinawa vào ngày 16 tháng 11 vừa qua chủ yếu là do sự phản đối của nhân dân địa phương đối với sự hiện diện áp đảo của quân đội Mỹ trên chuỗi đảo, nó cũng cho thấy đảng LDP rất dễ bị tổn thương.

Đối với những người hy vọng rằng một kết quả bầu cử vững chắc có thể tiếp sinh lực cho chương trình cải cách của ông Abe, việc ông ít đề cập trực tiếp đến cải cách trong tuần qua đã phần nào làm thui chột sự hăng hái. Tuy nhiên đây có thể là một chiến thuật: Nếu ông Abe nhấn mạnh sự cần thiết trong việc đạt được tiến triển tại các cuộc đàm phán với Mỹ và các đối tác thương mại quan trọng khác về việc thành lập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, điều này sẽ phản tác dụng đối với các cử tri nông thôn. Nông dân lo lắng rằng cuộc sống của họ sẽ phải chịu tổn thất vì các hiệp ước. Do đó, một loạt các dự luật cải cách, trong đó có một dự luật nâng cao vị thế của phụ nữ trong nền kinh tế-một dự án được ấp ủ của ông Abe và cũng là một dự án thu được nhiều kết quả khả quan, nhiều khả năng sẽ còn trong chương trình nghị sự khi kết quả của các cuộc thăm dò xuất hiện.

Mặc dù vậy, với việc trì hoãn tăng thuế tiêu thụ chống lại mong muốn của Bộ tài chính đầy quyền lực, ông Abe đã cho thấy ông sẵn sàng đối đầu với phe bảo thủ. Chính bên trong các Bộ ngành và nội bộ đảng LDP là nơi ông gặp phải sự kháng cự quyết liệt nhất trong vấn đề cải cách. Các cố vấn của ông đang ngần so sánh kế hoạch của ông Abe này với quyết định bầu cử sớm vào năm 2005 của người tiền nhiệm, ông Junichiro Koizumi, nhằm tìm kiếm sự ủng hộ cho dự án tư nhân hóa các dịch vụ bưu chính. Không gì có thể đảm bảo rằng cuộc bầu cử tháng Mười Hai tới sẽ mang lại chiến thắng cho ông Abe như cách mà nó đã làm đối với ông Koizumi. Tuy nhiên, trừ khi ông Abe đang ấp ủ một kế hoạch vĩ đại, việc tìm kiếm sự ủng hộ của cử tri sẽ chẳng mang nhiều ý nghĩa.